راهنمای طراحی روشنایی و نورپردازی

بخش بزرگی از زیبایی هر فضا تحت تاثیر نوری است که برای آن فضا انتخاب شده است. نور در هر محیطی نقش اساسی دارد و طراحی روشنایی و نورپردازی هرگز یک انتخاب ساده یا کاری پیش پا افتاده نیست.

طراحی روشنایی را می توان به دو بخش اصلی طراحی روشنایی داخلی و طراحی نورپردازی خارجی (محوطه، نما و …) تقسیم کرد. هر کدام از این دو بخش الزامات و نیازهای خاص خود را دارند.

در طراحی روشنایی داخلی، اولین کاری که باید انجام شود تعیین کاربری و سپس نحوه چیدمان فضا است ولی در طراحی پروژه های فضای باز، نورپردازی از نظر نحوه اجرا و زیبایی شناختی مهم است.

•  طراحی روشنایی داخلی

برای طراحی روشنایی یک فضای داخلی چه اطلاعاتی باید بدانید تا نتیجه بهتری گرفته شود؟

اطلاعات اولیه در طراحی روشنایی داخلی;

         1. میزان نور مورد نیاز چقدر باشد؟(کاربری فضا)

هر فضا متناسب با نیاز و کاربری خود میزان مشخصی از نور را با استفاده از منابع نوری مختلف فراهم می کند. میزان نور توصیه شده برای هر فضا (لوکس) طبق جدول استاندارد ارائه شده است که مصرف کنندگان می توانند طبق جدول پیشنهادی نور هر فضا را انتخاب کنند و متناسب با آن منابع نوری را خریداری کنند. همچنین این جدول می تواند به طراحان جهت محاسبات روشنایی کمک کند.

نکته بسیار مهم:  مقادیر توصیه شده در جدول حداقل استاندارد میزان نور مورد نیاز برای هر فضا است و طراحان با دانستن این نکته نور فضا را بیشتر در نظر می گیرند.

         2. کدام مناطق به روشنایی بیشتری احتیاج دارند؟(اطلاعات فنی)

همیشه داشتن اطلاعات فنی از جمله پی دی اف یا اتوکد فضا می تواند در طراحی نور بهتر و دقیق تر بسیار کمک کننده باشد. با داشتن اطلاعات فنی پروژه می توان نقشه فضا را در داخل نرم افزار دیالوکس به طور دقیق شبیه سازی کرد و چیدمان چراغ ها و میزان نور کاملا واقعی و عملی باشند.

        3. آیا نور روز داریم و اینکه می تواند مفید باشد؟

در بعضی از فضاهای اداری بر خلاف فضاهای مسکونی و تجاری می توان از نور روز استفاده کرد. ساعات کاری برخی از دفاتر ادارای و شرکت ها به نحوی است که در بعد از ظهر تعطیل می باشند. در این کاربری های خاص با تایید و اطلاع کارفرما و دانستن موقعیت ساختمان نسبت به نور روز میتوان از منابع نوری مکمل استفاده کرد.

ولی در فضاهای مسکونی و تجاری و همچنین دفاتری که ساعات فعالیت طولانی دارند، محاسبات روشنایی بدون در نظر گرفتن نور روز میبایست انجام پذیرد.

نکته: در طراحی روشنایی داخلی، نور روز صرفا جهت صرفه جویی انرژی بکار می رود و نمی تواند جایگزین محاسبات تامین روشنایی باشد.

        4. چه نوع چراغی میبایست بکارگرفته شود؟ (انتخاب منبع نور مناسب هماهنگ با سلیقه مشتری و متناسب با فضا)

روشنایی میز کار متفاوت از روشنایی میز غذا خوری است. برای همین اطلاعات اولیه برای یک طراحی مناسب مورد احتیاج است. انتخاب منبع نور مناسب برای یک پروژه (یا یک فضا) با داشتن اطلاعات کافی از جدیدترین محصولات روشنایی و اطلاعات فنی آنها و کاربری فضا به آسانی انجام میگیرد.

برای طراحی روشنایی داخلی، فضای کاربری به 3 دسته کلی تقسیم می شوند. بر اساس این تقسیم بندی نحوه روشنایی و میزان نور مورد نیاز متفاوت خواهد بود.

1. کاربری مسکونی
2. کاربری اداری
3. کاربری تجاری

طراحی روشنایی در فضای مسکونی

معمولا در روشنایی فضای مسکونی داشتن ترکیبی از انواع مختلف چراغ و سطوح نوری همیشه یک انتخاب ایده آل است. تامین شدت نور برای هر فضا متناسب با کاربری آن ضروری است.

برای روشنایی فضای مسکونی نباید کل فضا بصورت یکنواخت روشن شود. با ایجاد نقاط نوری و سایه به شما امکان می دهد جلوه های نوری زیبا ایجاد کنید. یکی از بهترین روش های طراحی روشنایی فضای مسکونی استفاده از 2 یا 3 لایه نوری مختلف می باشد. هر کدام از لایه های نوری میزان مشخصی از روشنایی (لوکس) را به فضا اضافه می کنند.

میزان نور در لایه اول بصورت دکوراتیو بوده و نهایتا 150 لوکس تامین می گردد. این میزان از نور برای برای زمانی است که در حال تماشای فیلم یا گوش دادن به موسیقی هستید و به فضای خانه آرامش می بخشد. معمولا این میزان نور از منابع نوری با نور غیر مستقیم مانند نور مخفی (ریسه شلنگی)، آواژور، چراغ های دیواری یا لوسر های دکوراتیو تامین می گردد.

لایه دوم نور مناسب فعالیت های روزمره در محیط مسکونی می باشد. تامین این میزان نور با منابع اصلی نوری صورت میگیرد و در این مرحله چراغ های دانلایت یا خطی و یا مگنتی اضافه می شوند. میزان نور تامین شده در این لایه معمولا بین 300 تا 500 لوکس می باشد.

اگر در طراحی فضا از 3 لایه نور استفاده شده باشد، لایه سوم نور برای زمانی است که به نور زیاد احتیاج باشد. مانند مهمانی ها و مراسم رسمی و غیره این لایه نوری به میزان حدودا 150 لوکس به محیط اضافه می کند تا مجموعه نور فضا با استفاده از 3 لایه نوری به حدود 600 تا 800 لوکس افزایش پیدا کند.

چراغ خطی و چراغ مگنتی از جدیدترین محصولات روشنایی برای طراحی و اجرا در فضای مسکونی بشمار می روند. این چراغ ها با طول عمر بالا، زیبایی، کنترل پذیری و همچنین راحتی در اجرا، تعمیر و نگهداری، توانسته اند نیازهای نوری اکثر فضاها در روشنایی مسکونی را تامین نمایند. 

 طراحی روشنایی فضای اداری

امروزه روشنایی در فضاهای اداری، شرکت ها و دفاتر به غیر از تامین نور مناسب، جزو المان های زیبایی آن فضا نیز هستند. در گذشته تامین نور  در این گونه فضاها خیلی جدی گرفته نمی شد و به همین خاطر همیشه افراد در زمان استفاده با مشکل کمبود نور یا خیرگی و یا حتی بد شکل بودن منابع نوری مواجه بودند.

مهمترین نکته در زمان طراحی یک فضای اداری، پخش نور مناسب و کافی در تمام سطوح کاری فضا می باشد. در واقع یکنواختی نور وظیقه اصلی یک طراح در زمان محاسبات روشنایی بوده و در مراحل بعدی میزان نور، نحوه چینش چراغ ها مدل چراغ ها و زیبایی بصری باید بررسی گردد.

انواع چراغ های خطی می توانند با پخش نور و میزان نور مناسبی که دارند  به راحتی انتخاب اول کارفرما برای تامین روشنایی فضای خود باشند. یکی از ویژگی های خوب چراغ های خطی قابلیت نصب و اجرای آنها متناسب با هر ارتفاع و جنس سقف و دیوار است.

در فضای اداری برای کاربری های مختلف میزان منحصر بفرد  شار نوری توسط استاندارد پیش بینی شده است. اما به طور میانگین در طراحی روشنایی فضای اداری پخش نور یکنواخت با شار نوری 600 تا 800 لوکس روی میز کار ( 0.7 متر از روی زمین) بسیار مطلوب می باشد.

 طراحی روشنایی فضای تجاری

انتخاب منابع نوری (چراغ ها) برای فضای تجاری کاملا سلیقه ای بوده و معمولا به عهده طراح معماری می باشد. اما یکی از بهترین روش های طراحی و چیدمان چراغ ها در فضای تجاری استفاده از 2 مدل نور اسپات و نور عمومی در کنار هم است.

در بسیاری از فروشگاه ها محصولی خاص برای فروش و یا دکور جهت جلب مخاطب وجود دارد، بنابراین بهتر است از چراغ های موضعی (SPOT LIGHT) جهت نورپردازی آن استفاده گردد. چراغ های اسپات بخاطر پخش نور با زاویه کمتر و قابلیت تنظیم جهت تابش انتخاب مناسبی جهت طراحی روشنایی می باشند.

برای روشنایی کلی فضا (فارغ از اینکه چه میزان نوری مورد نظر کارفرما است) از چراغ هایی با پخش نور کاملا باز مانند دانلایت ، چراغ خطی و یا سقف کشسان می توان استفاده کرد.

•  نورپردازی فضای بیرونی

در فضای بیرونی بخاطر شرایط محیطی، چراغ ها باید استاندارد ip 65 یا ip68 برای حفاظت در برابر رطوبت و گرد و غبار و استاندارد UV stop در زمان قرارگیری در برابر نور خورشید و همچنین ik08 یا ik10  حفاظت در مقابل ضربه (در صورت لزوم) را داشته باشند.

برای نورپردازی نما، جنس (متریال) محل نصب بسیار مهم است زیرا متناسب با آن منبع نور انتخاب می شود.

به عنوان مثال برای نورپردازی نمای یک ساختمان از جنس کامپوزیت هیچ وقت منابع نوری موضعی مانند پروژکتور توصیه نمی شود. زیرا این متریال خاصیت جذب نور بالایی دارد و جلوی پرتاب نور و حجم نور را می گیرد. در نتیجه طراحی مناسبی نمی باشد. راه حل درست برای این متریال نورپردازی با ریسه های نئوفلکس است.

نورپردازی در فضای بیرونی با توجه به نوع متریال محل اجرا، شرایط محیطی، زیبایی شناسی و نظر کارفرما طراحی و اجرا می گردد. در طراحی فضای بیرونی چون دسترسی به چراغ ها معمولا دشوار است، بهتر است از منابع نوری با کیفیت بالا استفاده گردد.

استفاده از نرم افزار دیالوکس در طراحی روشنایی

نرم افزار دیالوکس نرم افزار تخصصی روشنایی است. با استفاده از  اطلاعات فنی پروژه (نقشه اتوکد و یا pdf) و همچنین دانستن نیاز نوری هر فضا با توجه به کاربری آن می توان فضای مورد نظر را طراحی کرد.

نرم افزار دیالوکس بخاطر داشتن اطلاعات فنی دقیق از چراغ ها و قابلیت تنظیمات گسترده ای که دارد بسیار قابل اتکا بوده و معمولا اطلاعات محاسبه شده خروجی تا 95% با واقعیت فضا بعد از اجرا یکسان می باشد.

یکی از ویژگی مهم و خوب این نرم افزا، به روز بودن محصولات روشنایی قابل استفاده در آن است. به این معنی که چراغ های جدید از جمله چراغ خطی و چراغ مگنتی که در روشنایی امروزه بسیار کاربرد دارند، در این نرم افزار قابل انتخاب در طراحی روشنایی هستند. 

با اتکا به دانش فنی، تجربه کاری و استفاده از نرم افزارهای تخصصی طراحی روشنایی و نورپردازی، می توانیم بهترین نتیجه ممکن در طراحی و اجرا داشته باشیم. داشتن اطلاعات درست باعث استفاده از تعداد و مدل چراغ های مناسب برای فضا بوده و از هدر رفت انرژی و سرمایه جلوگیری می کند.

جایزه بین المللی LIT Lighting Design Awards™ 

هر سال جوایزی به بهترین طراحی روشنایی داخلی و خارجی اهدا می شود. LIT Lighting Design Awards™ با هدف قدردانی از کار طراحان و مجریان با استعداد محصولات روشنایی و نورپردازی از سراسر جهان تأسیس شد. طراحی روشنایی و نورپردازی هم بیان هنری و هم اصول علمی را با هم در بر می گیرد.

جوایز LIT به عنوان نمادی برای شناسایی و ارج نهادن به دستاوردهای برجسته در حوزه محصولات نورپردازی، طراحی های نورپردازی معماری و سرگرمی در نظر گرفته شد.

ما در گروه روشنایی مبنا می توانیم پروژه شما را با استفاده از نرم افزار دیالوکس طراحی کرده و خروجی طراحی روشنایی فضا را با اطلاعات نوع چراغ بکار رفته، محل جانمایی، تعداد آنها و همچنین میزان نور نهایی در اختیار شما قرار دهیم.